Türkiye’de 15 Temmuz darbe girişimi sonrası ilan edilen OHAL ve bu kapsamda yayımlanan KHK’lar, Avrupa hukuk normlarıyla uyumlulukları incelenmek üzere Venedik Komisyonu gündemine taşındı.
Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) Denetim Komisyonu, Venedik Komisyonu’na başvurarak Olağanüstü Hal ve bu kapsamdaki Kanun Hükmünde Kararnameler’in Avrupa hukuk normlarına uyumu hakkında uzman görüş raporu hazırlaması talebinde bulundu. AKPM kaynakları, “OHAL ve KHK’ların hukuksal açıdan yarattığı soru işaretleri nedeniyle” Venedik Komisyonu’na başvurulduğunu söylüyorlar.
Avrupa Konseyi’nin anayasal konulardaki uzman organı Venedik Komisyonu, Mart 2016’da aldığı son kararlarından birinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a hakaret nedeniyle sayıları 2 binleri bulan tutuklama ve gözaltılar konusunda, ‘Cumhurbaşkanına hakaret cezasının kaldırılmasına’ hükmetmişti. AKPM’nin, Erdoğan’ın en son muhtarlar toplantısından sonra OHAL’in 3 ay daha uzayacağını duyurması, belkide 12 ay yetmez diyerek, sınırsız yetki talep etmesi sonrası Venedik Komisyonu’ndan talepde bulunması dikkat çekti.
Deutsche Welle Türkçe’den Kayhan Kaynarca’nın haberine göre bir Avrupa Konseyi organı olan Venedik Komisyonu, Avrupa Konseyi’ne üye 47 ülke ile Avrupa dışından, aralarında ABD ve Brezilya’nın da bulunduğu 14 ülkenin “bağımsız” uzman hukukçularından oluşuyor. Strasbourg merkezli Komisyon, Avrupa’nın anayasal konulardaki referans kurumu olarak tanımlanıyor.
Venedik Komisyonu’nu Türkiye için harekete geçiren AKPM Denetim Komisyonu ise Avrupa Konseyi’ne üye devletlerin Avrupa Konseyi üyeliğinden kaynaklanan siyasi ve hukuksal yükümlülüklerine bağlılıklarını takip ediyor. Türkiye, bu denetim mekanizması çerçevesinde şu anda Bulgaristan, Karadağ ve Makedonya ile birlikte “Denetim Sonrası Diyalog Süreci”nde tutuluyor.
TÜRKİYE RAPORU 2017’DE
Venedik Komisyonu tarafından hazırlanacak belgenin AKPM tarafından önümüzdeki aylarda kaleme alınacak Türkiye rapor ve karar metinlerinde referans belge olarak kullanılacak. AKPM’nin bir sonraki Türkiye Denetim Sonrası Diyalog raporunun 2017’nin ilk yarısında oylanması öngörülüyor.
ÇAVUŞUĞLU AKPM’YE HİTAP EDECEK
AKPM bu rapor öncesinde, Strasbourg’da 10-14 Ekim tarihlerinde yapılacak genel kurul oturumlarında Türkiye’deki gelişmeleri tartışacak. Bu kapsamda Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu 12 Ekim Çarşamba günü AKPM genel kuruluna seslenip Avrupalı parlamenterlerin sorularını yanıtlayacak. Çavuşoğlu’na soru sormak için daha şimdiden AKPM üyesi 48 parlamenterin kayıt olduğu belirtiliyor. Çavuşoğlu 2003-2013 yılları arasında AKPM üyeliği, 2010-2012 yılları arasında da AKPM Başkanlığı yapmıştı. Bu nedenle Avrupa Konseyi kulislerinde olumlu imaja sahip.
AKPM kaynakları, 12 Ekim’de yapılacak oturum sonrası Türkiye hakkında herhangi bir karar alınmayacağını, OHAL kapsamında alınan kararlar nedeniyle Türkiye’ye yönelik bir yaptırımın da şimdilik söz konusu olmadığını belirtiyorlar.
Aynı kaynaklar, 15 Temmuz sonrası OHAL kapsamındaki bazı uygulamaların yarattığı soru işaretleri nedeniyle AKPM Denetim Komisyonu’nun konuyu Venedik Komisyonu gündemine taşıma kararı aldığını, OHAL ve KHK’ların uygulanışının Avrupa hukuk normlarıyla uyumu hakkında Venedik Komisyonu’ndan çıkacak sonucun AKPM için referans oluşturacağını söylüyorlar.
AİHM VE AB İÇİN DE REFERANS
Venedik Komisyonu tarafından hazırlanan uzman görüş raporları AİHM veya AB gibi diğer Avrupa kurumları için de referans teşkil edecek. Komisyon tarafından hazırlanacak OHAL ve KHK raporunun bu yıl sonundan önce sonuçlanması beklenmiyor.
Venedik Komisyonu, OHAL ve KHK’lar dışında Türkiye’de yüksek yargının yapısındaki değişiklikler, parlamenter dokunulmazlığı ve sulh ceza hâkimlikleri hakkında da uzman görüş raporları hazırlıyor. Bu konulardaki uzman görüş talepleri de AKPM kaynaklı.
Venedik Komisyonu OHAL gibi durumlar hakkında 2006 yılında genel bir görüş yayımlamış, ulusal ve kamusal güvenliğin korunması için temel hak ve özgürlüklerin “şartlı olarak” kısıtlanabileceğini belirtmiş, ancak tüm bunların Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne uygun biçimde yapılması gerektiğini not etmişti.
OHAL VE KHK’LARLA ADETA SİVİL DARBE YAPILIYOR
Türkiye’de OHAL ve KHK’lar kullanılarak seri hukuksuzluklar işleniyor. Özellikle Sulh Ceza Hakimlikleri, Emniyet, Jandarma ve MİT gibi kolluk güçleri eliyle yapılan soruşturma, gözaltı ve tutuklamalar ardından ciddi hak mahrumiyetleri, işkence ve kötü muameleler gündeme geldi. Yine OHAL KHK’ları nedeniyle kayyım atama, el koyma, kapatma kararları alınarak iş dünyası, Anadolu sermayesi ve bağımsız medya kuruluşları adeta ortadan kaldırıldı. Erdoğan ve AKP, OHAL kapsamında çıkarılan KHK’lar ile TBMM’yi ve zaman zaman da hükümeti devredışı bırakarak, 70 bin kişinin gözaltına alınması, 32 bin kişinin tutuklanması, yüzlerce iş yerine haciz, onlarca holdinge kayyım ataması, onbinlerce memurun işten atılması, 3 binden fazla hakim savcının görevden uzaklaştırılması 2 binin üzerinde okul, yurt ve dershane gibi eğitim kurumunun kapatılması gibi hukuksuzluklara imza attı.
130 GAZETECİ TUTUKLU, ONLARCA YAYINEVİ, TV VE GAZETE KAPALI
Aralarında, Ali Bulaç, Ahmet Turan Alkan, Ahmet Altan, Mehmet Altan, Şahin Alpay, Ali Ünal, Nuriye Akman, Mümtazer Türköne, Mustafa Ünal gibi isimlerin bulunduğu 130 gazeteci ile Aslı Erdoğan’ın aralarında yer aldığı akademisyenler tutuklandı.
Bağımsız Gazetecilik Platformu P24’ün rapor ettiğine göre Olağanüstü Hal’de kapatılan yayın organlarının listesi şöyleydi:
Kapatılan televizyon kanalları: Barış TV, Bugün TV, Can Erzincan TV, Dünya TV, Hira TV, Irmak TV, Kanal 124, Kanaltürk, MC TV, Mehtap TV, Merkür TV, Samanyolu Haber, Samanyolu TV, SRT TV, Tuna Shopping TV, Yumurcak TV, Hayatın Sesi, TV 10, Van TV, Jiyan TV, Azadi TV, Zarok TV, İMC TV ve adı resmî makamlarca yayınlanmayan altı diğer kanal.
Kapatılan haber ajansları: Cihan Haber Ajansı, Muhabir Haber Ajansı ve SEM Haber Ajansı
Kapatılan gazeteler: Adana Haber, Adana Medya, Akdeniz Türk, Şuhut’un Sesi, Kurtuluş, Lider, İscehisar, Durum, Türkeli, Antalya, Yerel Bakış, Nazar, Batman, Batman Postası, Batman Doğuş, Bingöl Olay, İrade, İskenderun Olay, Ekonomi, Ege’de Son Söz, Demokrat Gebze, Kocaeli Manşet, Bizim Kocaeli, Haber Kütahya, Gediz, Zafer, Hisar, Turgutlu Havadis, Milas Feza, Türkiye’de Yeni Yıldız, Hakikat, Urfa Haber Ajansı, Ajans 11, Yeni Emek, Banaz Postası, Son Nokta, Merkür Haber, Millet, Bugün, Meydan, Özgür Düşünce, Taraf, Yarına Bakış, Yeni Hayat, Zaman, Today’s Zaman, Özgür Gündem.
Kapatılan dergiler: Akademik Araştırmalar, Aksiyon, Asya Pasifik, Bisiklet Çocuk, Diyalog, Avrasya, Ekolife, Ekoloji, Fountain, Gonca, Gül Yaprağı, Nokta, Sızıntı, Yağmur, Yeni Ümit, Zirve.
Kapatılan radyolar: Aksaray Mavi, Aktüel, Berfin, Burç, Cihan, Dünya, Esra, Haber Radyo Ege, Herkül, Jest, Kanaltürk, Radyo 59, Radyo Aile Rehberi, Radyo Bamteli, Radyo Cihan, Radyo Fıkıh, Radyo Küre, Radyo Mehtap, Radyo Nur, Radyo Şemşik, Samanyolu Haber, Umut, Yağmur.
Kapatılan yayınevleri: Altınburç, Burak Basın Yayın Dağıtım, Define, Dolunay Eğitim Yayın Dağıtım, Giresun Basın Yayın Dağıtım, Gonca, Gülyurdu, GYV, Işık Akademi, Işık Özel Eğitim, İklim Basın Yayın Pazarlama, Kaydırak, Kaynak, Kervan Basın Yayıncılık, Kuşak, Muştu, Nil, Rehber, Sürat Basım Yayın Reklamcılık Eğitim Araçları, Sütun, Şahdamar, Ufuk Basın Yayın Haber Ajans Pazarlama, Ufuk, Waşanxaneya Nil, Yay Basın Dağıtım, Yeni Akademi, Yitik Hazine, Zambak Basın Yayın Eğitim Turizm
KAYNAKLAR: Deutche Welle Türkçe, TR724
Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) Denetim Komisyonu, Venedik Komisyonu’na başvurarak Olağanüstü Hal ve bu kapsamdaki Kanun Hükmünde Kararnameler’in Avrupa hukuk normlarına uyumu hakkında uzman görüş raporu hazırlaması talebinde bulundu. AKPM kaynakları, “OHAL ve KHK’ların hukuksal açıdan yarattığı soru işaretleri nedeniyle” Venedik Komisyonu’na başvurulduğunu söylüyorlar.
Avrupa Konseyi’nin anayasal konulardaki uzman organı Venedik Komisyonu, Mart 2016’da aldığı son kararlarından birinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a hakaret nedeniyle sayıları 2 binleri bulan tutuklama ve gözaltılar konusunda, ‘Cumhurbaşkanına hakaret cezasının kaldırılmasına’ hükmetmişti. AKPM’nin, Erdoğan’ın en son muhtarlar toplantısından sonra OHAL’in 3 ay daha uzayacağını duyurması, belkide 12 ay yetmez diyerek, sınırsız yetki talep etmesi sonrası Venedik Komisyonu’ndan talepde bulunması dikkat çekti.
Deutsche Welle Türkçe’den Kayhan Kaynarca’nın haberine göre bir Avrupa Konseyi organı olan Venedik Komisyonu, Avrupa Konseyi’ne üye 47 ülke ile Avrupa dışından, aralarında ABD ve Brezilya’nın da bulunduğu 14 ülkenin “bağımsız” uzman hukukçularından oluşuyor. Strasbourg merkezli Komisyon, Avrupa’nın anayasal konulardaki referans kurumu olarak tanımlanıyor.
Venedik Komisyonu’nu Türkiye için harekete geçiren AKPM Denetim Komisyonu ise Avrupa Konseyi’ne üye devletlerin Avrupa Konseyi üyeliğinden kaynaklanan siyasi ve hukuksal yükümlülüklerine bağlılıklarını takip ediyor. Türkiye, bu denetim mekanizması çerçevesinde şu anda Bulgaristan, Karadağ ve Makedonya ile birlikte “Denetim Sonrası Diyalog Süreci”nde tutuluyor.
TÜRKİYE RAPORU 2017’DE
Venedik Komisyonu tarafından hazırlanacak belgenin AKPM tarafından önümüzdeki aylarda kaleme alınacak Türkiye rapor ve karar metinlerinde referans belge olarak kullanılacak. AKPM’nin bir sonraki Türkiye Denetim Sonrası Diyalog raporunun 2017’nin ilk yarısında oylanması öngörülüyor.
ÇAVUŞUĞLU AKPM’YE HİTAP EDECEK
AKPM bu rapor öncesinde, Strasbourg’da 10-14 Ekim tarihlerinde yapılacak genel kurul oturumlarında Türkiye’deki gelişmeleri tartışacak. Bu kapsamda Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu 12 Ekim Çarşamba günü AKPM genel kuruluna seslenip Avrupalı parlamenterlerin sorularını yanıtlayacak. Çavuşoğlu’na soru sormak için daha şimdiden AKPM üyesi 48 parlamenterin kayıt olduğu belirtiliyor. Çavuşoğlu 2003-2013 yılları arasında AKPM üyeliği, 2010-2012 yılları arasında da AKPM Başkanlığı yapmıştı. Bu nedenle Avrupa Konseyi kulislerinde olumlu imaja sahip.
AKPM kaynakları, 12 Ekim’de yapılacak oturum sonrası Türkiye hakkında herhangi bir karar alınmayacağını, OHAL kapsamında alınan kararlar nedeniyle Türkiye’ye yönelik bir yaptırımın da şimdilik söz konusu olmadığını belirtiyorlar.
Aynı kaynaklar, 15 Temmuz sonrası OHAL kapsamındaki bazı uygulamaların yarattığı soru işaretleri nedeniyle AKPM Denetim Komisyonu’nun konuyu Venedik Komisyonu gündemine taşıma kararı aldığını, OHAL ve KHK’ların uygulanışının Avrupa hukuk normlarıyla uyumu hakkında Venedik Komisyonu’ndan çıkacak sonucun AKPM için referans oluşturacağını söylüyorlar.
AİHM VE AB İÇİN DE REFERANS
Venedik Komisyonu tarafından hazırlanan uzman görüş raporları AİHM veya AB gibi diğer Avrupa kurumları için de referans teşkil edecek. Komisyon tarafından hazırlanacak OHAL ve KHK raporunun bu yıl sonundan önce sonuçlanması beklenmiyor.
Venedik Komisyonu, OHAL ve KHK’lar dışında Türkiye’de yüksek yargının yapısındaki değişiklikler, parlamenter dokunulmazlığı ve sulh ceza hâkimlikleri hakkında da uzman görüş raporları hazırlıyor. Bu konulardaki uzman görüş talepleri de AKPM kaynaklı.
Venedik Komisyonu OHAL gibi durumlar hakkında 2006 yılında genel bir görüş yayımlamış, ulusal ve kamusal güvenliğin korunması için temel hak ve özgürlüklerin “şartlı olarak” kısıtlanabileceğini belirtmiş, ancak tüm bunların Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne uygun biçimde yapılması gerektiğini not etmişti.
OHAL VE KHK’LARLA ADETA SİVİL DARBE YAPILIYOR
Türkiye’de OHAL ve KHK’lar kullanılarak seri hukuksuzluklar işleniyor. Özellikle Sulh Ceza Hakimlikleri, Emniyet, Jandarma ve MİT gibi kolluk güçleri eliyle yapılan soruşturma, gözaltı ve tutuklamalar ardından ciddi hak mahrumiyetleri, işkence ve kötü muameleler gündeme geldi. Yine OHAL KHK’ları nedeniyle kayyım atama, el koyma, kapatma kararları alınarak iş dünyası, Anadolu sermayesi ve bağımsız medya kuruluşları adeta ortadan kaldırıldı. Erdoğan ve AKP, OHAL kapsamında çıkarılan KHK’lar ile TBMM’yi ve zaman zaman da hükümeti devredışı bırakarak, 70 bin kişinin gözaltına alınması, 32 bin kişinin tutuklanması, yüzlerce iş yerine haciz, onlarca holdinge kayyım ataması, onbinlerce memurun işten atılması, 3 binden fazla hakim savcının görevden uzaklaştırılması 2 binin üzerinde okul, yurt ve dershane gibi eğitim kurumunun kapatılması gibi hukuksuzluklara imza attı.
130 GAZETECİ TUTUKLU, ONLARCA YAYINEVİ, TV VE GAZETE KAPALI
Aralarında, Ali Bulaç, Ahmet Turan Alkan, Ahmet Altan, Mehmet Altan, Şahin Alpay, Ali Ünal, Nuriye Akman, Mümtazer Türköne, Mustafa Ünal gibi isimlerin bulunduğu 130 gazeteci ile Aslı Erdoğan’ın aralarında yer aldığı akademisyenler tutuklandı.
Bağımsız Gazetecilik Platformu P24’ün rapor ettiğine göre Olağanüstü Hal’de kapatılan yayın organlarının listesi şöyleydi:
Kapatılan televizyon kanalları: Barış TV, Bugün TV, Can Erzincan TV, Dünya TV, Hira TV, Irmak TV, Kanal 124, Kanaltürk, MC TV, Mehtap TV, Merkür TV, Samanyolu Haber, Samanyolu TV, SRT TV, Tuna Shopping TV, Yumurcak TV, Hayatın Sesi, TV 10, Van TV, Jiyan TV, Azadi TV, Zarok TV, İMC TV ve adı resmî makamlarca yayınlanmayan altı diğer kanal.
Kapatılan haber ajansları: Cihan Haber Ajansı, Muhabir Haber Ajansı ve SEM Haber Ajansı
Kapatılan gazeteler: Adana Haber, Adana Medya, Akdeniz Türk, Şuhut’un Sesi, Kurtuluş, Lider, İscehisar, Durum, Türkeli, Antalya, Yerel Bakış, Nazar, Batman, Batman Postası, Batman Doğuş, Bingöl Olay, İrade, İskenderun Olay, Ekonomi, Ege’de Son Söz, Demokrat Gebze, Kocaeli Manşet, Bizim Kocaeli, Haber Kütahya, Gediz, Zafer, Hisar, Turgutlu Havadis, Milas Feza, Türkiye’de Yeni Yıldız, Hakikat, Urfa Haber Ajansı, Ajans 11, Yeni Emek, Banaz Postası, Son Nokta, Merkür Haber, Millet, Bugün, Meydan, Özgür Düşünce, Taraf, Yarına Bakış, Yeni Hayat, Zaman, Today’s Zaman, Özgür Gündem.
Kapatılan dergiler: Akademik Araştırmalar, Aksiyon, Asya Pasifik, Bisiklet Çocuk, Diyalog, Avrasya, Ekolife, Ekoloji, Fountain, Gonca, Gül Yaprağı, Nokta, Sızıntı, Yağmur, Yeni Ümit, Zirve.
Kapatılan radyolar: Aksaray Mavi, Aktüel, Berfin, Burç, Cihan, Dünya, Esra, Haber Radyo Ege, Herkül, Jest, Kanaltürk, Radyo 59, Radyo Aile Rehberi, Radyo Bamteli, Radyo Cihan, Radyo Fıkıh, Radyo Küre, Radyo Mehtap, Radyo Nur, Radyo Şemşik, Samanyolu Haber, Umut, Yağmur.
Kapatılan yayınevleri: Altınburç, Burak Basın Yayın Dağıtım, Define, Dolunay Eğitim Yayın Dağıtım, Giresun Basın Yayın Dağıtım, Gonca, Gülyurdu, GYV, Işık Akademi, Işık Özel Eğitim, İklim Basın Yayın Pazarlama, Kaydırak, Kaynak, Kervan Basın Yayıncılık, Kuşak, Muştu, Nil, Rehber, Sürat Basım Yayın Reklamcılık Eğitim Araçları, Sütun, Şahdamar, Ufuk Basın Yayın Haber Ajans Pazarlama, Ufuk, Waşanxaneya Nil, Yay Basın Dağıtım, Yeni Akademi, Yitik Hazine, Zambak Basın Yayın Eğitim Turizm
KAYNAKLAR: Deutche Welle Türkçe, TR724
