MEHMET ARDA DURU
Movses, Yepraksia ve Mariam… 1915 tehciriyle yaşadıkları toprakları terk etmek zorunda kalan binlerce isimden sadece üçü… Bu üç isim 100 yıl sonra sonra Anadolu’ya hatıralarıyla döndü. Ermeni asıllı Amerikalı genç fotoğrafçı Diana Markosian, “1915” adını verdiği çalışmasıyla bu toprakların insanı üç muhacire fotoğraf ve video yoluyla kapı araladı. İstanbul Depo Kültür Merkezi’nde sergilenen görüntü, imaj ve yerleştirmeler 1915 tehcirinin trajedisine ve acılarına ayna tutuyor.
Sovyetler Birliği’nin son döneminde Moskova’da doğan ve küçük yaşta annesi ve küçük kardeşiyle ABD’ye göçen fotoğrafçı Markosian, üçü de Osmanlı İmparatorluğu’nun farklı yerlerinde doğmuş ve şu an yüz yaşının üzerinde olan tehcir kurbanlarını bularak ayrılmak zorunda kaldıkları memleketleriyle ilgili son hatıralarını sormuş. Fotoğraf ve videolar aracığıyla hatıralarını tazelemeyi amaçlayan Markosian, ilk olarak kurbanların köylerinin bugünkü halini fotoğraf çekip bunları büyük boyutlarda bastırmış. Sonra da Movses, Yepraksia ve Mariam’ı bu panoların önünde fotoğraflamış. Markosian böylece üç ismin anılarını tazelemelerine yardımcı olmuş. Ayrıca onların kayıp vatanlarına yaptığı yolculuklarda, kiliselerini bulup yıkıntılarına portrelerini bırakarak ya da mezarlarına konulmak üzere bir avuç toprak getirerek dileklerini de yerine getirmeyi ihmal etmemiş.
“1915”, hem Movses, Yepraksia ve Mariam’ın Ermenistan’daki bugünkü yaşantılarından bir kesit hem de köylerine yaptıkları yolculuk sırasında anlattılanlarını sunuyor. Telgraflar, eski aile albümü fotoğrafları, aile ağacı çizimleri ya da harita gibi belgeler ziyaretçilere kahramanların bugün yaşadıkları ortamların atmosferini hissettiriyor. Farklı objelerle desteklenen “1915”, bu üç kahramanın 100 yıl önce kaçmak zorunda kaldığı memleketlerine duydukları özlemin, korumaya çalıştıkları bağların, sahip olduklarının ve kaybettiklerinin öznel bir kaydı aynı zamanda.
1989 doğumlu Diana Markosian, hafıza ve mekân arasındaki ilişkiyi irdelediği çalışmalarıyla tanınan bir fotoğrafçı. Yüksek lisans derecesini, henüz 20 yaşındayken Colombia University Graduate School of Journalism’den alan Markosian, o günden beri hem kişisel hem de editoryal çalışmaları için dünyanın uzak köşelerine gidiyor. 2013 yılında hem World Press Photo’nun düzenlediği Joop Swart Masterclass’a katılan hem de Magnum Emerging Photographer Fund’ı kazanan Markosian’ın çalışmaları National Geographic Magazine, The New Yorker ve The New York Times gibi gazete ve dergilerde yayımlanıyor.
“1915” adlı sergi 22 Mayıs’a kadar Depo Kültür Merkezi’nde görülebilir.
