HABER-İNCELEME | MEHMET DİNÇ – STRAZBURG
20 Temmuz’da Belçika’nın AB Komisyonu’na çiftliklerinde zehirli yumurta olduğuna dair yaptırdığı bilgilendirmeden sonra Hollanda ve Almanya da tüketicilere ulaşmış olabilecek ürünler arasında zehirli yumurta olduğu bilgisini paylaştı. Zehirli yumurta skandalının ulaştığı ülkeler arasında İsviçre, İsveç, İngiltere ve Fransa da bulunuyor. Milyonlarca yumurta raflardan indirilirken yüzbinlerce tavuk itlaf edildi, çiftliklerde üretim durduruldu.
Belçika’nın Avrupa Komisyonu Gıda Güvenliği Kurumu’na yaptığı bilgilendirmeyle, insanlar için zehirli Fipronil maddesinin yumurtalara bulaştığı ortaya çıkmıştı. Ancak Belçika’da bu vakanın ilk olarak 2 Haziran’da ortaya çıktığı fakat soruşturma gizli yürütüldüğü için uzun süre bilgilendirme yapılmadığı skandalı basına yansıdı. Normalde ilk vakadan haberdar olur olmaz yapılan anlaşmalar gereği diğer AB ülkelerini haberdar etmesi gerekiyordu. Haliyle bilgilendirmenin geç yapılması, ciddi tepkilere sebep oldu. 20 Temmuz’dan itibaren bütün ülkelere haber verilirken, Hollanda 26 Temmuz’da Almanya ise 31 Temmuz’da ülkelerindeki vakaları Komisyon’a rapor etti.
Belçika’da olduğu gibi Hollanda ve Almanya’da da savcılar harekete geçti ve soruşturmalar açıldı. Hollanda’dan bir tavuk şirketi, Belçika’dan bir temizlik şirketi ve Romanya’da bir tedarikçi şirket soruşturmanın odağında bulunuyor. Hollanda’dan bir başka şirket de yakın zamana kadar parazitlerden korunmak için bu maddeyi içeren ürünler kullandığını açıkladı. Alman bakan ise olayın suç örgütleri tarafından kasıtlı olarak işlenmiş bir eylem olabileceğini söyledi.
2016’DAN BU YANA KULLANILIYOR MU?
Yumurtaların zehirlenmesine sebep olan Fipronil, 1980’lerden sonra tarım alanlarında kene, bit, pire gibi böceklere karşı kullanılan bir ilaç türü. Maddenin kullanımı, insanlarda ve insanların tükettiği kümes hayvanlarında yasak. Bu tip hayvanlara teması halinde tüy ve deri tarafından emilen madde yumurtalara bulaşabiliyor. Dünya sağlık örgütü Fipronil’i, insanlar için “orta dereceli toksik madde” olarak tanımlıyor, madde böbrek ve karaciğerlerde ağır tahrifat yapabiliyor. Hollanda Gıda Güvenliği Ajansı insan sağlığı için tehlikeli gördüğü maddenin Belçika’da 2016’yılından beri kullanılmış olabileceği görüşünde.
ALMAN BAKAN ‘KASITLI’ OLABİLECEĞİ GÖRÜŞÜNDE
Almanya Tarım Bakanı Christian Schmidt ise Fipronil maddesinin kasıtlı olarak bulaştırılmış olabileceği üzerinde duruyor. ARD televizyonuna verdiği demeçte de Belçika’yı durumu bildiği halde çok geç bilgi paylaşarak acil uyarı sistemini ihlal etmesinden ötürü eleştirdi. Suç unsuru taşıyan örgütlü eylemlerin mutlaka üzerine gidilmesi gerektiğini belirten Schmidt yumurta skandalına sebebiyet verenlerin suç işlediklerini ve mutlaka cezalandırılmalarının gerektiğini dile getirdi. Faillerin Belçika ve Hollanda’da bulunabileceklerini söyleyen Almanya Tarım Bakanı, Fipronil böcek ilacının nerelerde karıştırıldığının araştırıldığını açıkladı. Belçikalı yetkilinin açıklamaları da Alman bakanı doğrular nitelikte. Belçika Gıda Sağlığı Ajansı yetkilisi (AFSCA) Katrien Stragier de Haziran ayında olayı tespit ettiklerini, olayda dolandırıcılık şüphesi gördükleri için savcılığa suç duyurusunda bulunduklarını belirtti.
Katrien Stragier, Haziran ayının başından beri Fipronil maddesinin tavukçuluk sektöründe olası bir sorun teşkil ettiğini bildiklerini söyledi. Bilgi kendilerine ulaşır ulaşmaz soruşturma başlattıklarını, dolandırıcılık şüphesi gerekçesiyle durumu savcılığa haber verdiklerini ifade eden Stragier, “O andan itibaren soruşturmanın gizliliği ön plana çıktı. İnsanların kamu sağlığı ile ilgili soruları olduğunu anlıyoruz ve onları da yanıtlamaya çalışıyoruz” dedi.
Belçika, zehirli yumurtaları tespit etmesine rağmen diğer ülkeleri geç bilgilendirdiği için eleştirilirken, Belçika tarım bakanı ise Hollanda’nın Kasım ayında zehirli yumurtaları tespit etmesine rağmen bilgilendirmediğini iddia ederek Hollanda’yı suçladı. Belçika meclisinde konuşan Tarım Bakanı Ducarme, 2016 Kasım ayında Hollanda’nın Fipronil’li yumurta tespit ettiğine dair resmî belgeye ulaştıklarını iddia ediyor.
Fipronil skandalı açığa çıktıktan sonra şunlar oldu:
-Aldi marketler zinciri, 4 Ağustos’ta yaptığı açıklamada tedbir olarak Fipronil bulaştığı şüphesiyle Hollanda ve Belçika’daki marketlerinden tüm yumurtaları toplattı.
-Almanya’da Rewe ve Penny süpermarketleri Hollanda’dan gelen yumurtaları tezgâhtan kaldırdı.
-Hollanda hükümeti araştırma tamamlanana kadar vatandaşlara yumurta yemeyin çağrısında bulundu.
-Hollanda’da 180 çiftlikte üretim durdurulurken 1 milyon yumurta imha edildi.
-Hollanda’da yaklaşık 300 bin tavuk itlaf edildi.
-Almanya’da 4,5 milyon yumurta raflardan indirildi.
-Belçika’da bulunan kümeslerin yaklaşık 4’te biri durduruldu.
-İsveç ve İsviçre’de milyonlarca yumurta toplatıldı.
-İngiltere ve Fransa’da tespit çalışmaları devam ediyor.
FRANSA’DA 60 BİN KONTROL YAPILDI
Fransa tarım bakanlığı skandalın ortaya çıktığı dönemde, ülkede herhangi bir sorun olmadığına dair açıklama yapmıştı. 8 Ağustos salı sabahı yaptığı açıklamada ise, İngiltere sınırındaki Pas de Calais bölgesinde, 28 Temmuz günü kusurlu ürün kullanıldığına dair bilgi alınıldığını, piyasaya sürülmeden engellendiğini duyurdu. Diğer taraftan 11-26 Temmuz arasında ülkeye giren 30 bin yumurta ve 200 ton yumurta türevi (yumurtadan üretilmiş, hamur işleri, yumurta beyazı, toz vb.) ürünlerin nerelere, hangi markalara ulaştığı incelemeye alındı. Son yapılan açıklamada, Hollanda’dan gelen ve içinde Fipronil maddesinin tespit edildiği 13 parti yumurtaya iki gıda işleme tesisinde rastlandığı söylendi. Fransa Tarım Bakanlığı bu zehirli yumurtaların tüketiciye ulaşıp ulaşmadığını tespit etmeye çalıştıklarını duyurdu.
Fransa tarım bakanlığı 2016 yılında 60 bin kontrol yaptı, bu rakam sektörün yaklaşık yüzde 14’üne tekabül ediyor. Yumurta üreticilerinin paylaştığı rakamlara göre Fransa, Avrupa’nın en büyük yumurta üreticisi, 2015 yılında 14,7 milyar adet üretim yapıldı. Fransa tükettiğine göre yüzde 101 oranında daha fazla üretim yapıyor. İhracatını ise Hollanda’dan ziyade Almanya’dan yapıyor. Avrupa’da yıllık kişi başına yumurta tüketimi 200 iken Fransızlar yaklaşık 216 yumurta tüketiyor. Bu rakamın yüzde 40’ını hamur işi, makarna, sos gibi yumurta ürünleri oluşturuyor.
Belçika ve Hollanda makamları Avrupa konseyine verdiği bilgilerde, organik tarım yapan geleneksel üreticilere de bulaşmış olabileceğini söyledi. Almanya’da piyasaya sürülen zehirli yumurtaların içinden 875 bin tanesinin organik yumurtalar olduğu ifade edildi.
16 EYALETİN 15’İNDE RASTLANDI
Almanya, komşusu Belçika ve Hollanda’nın zehirli böcek ilacı maddesi Fipronil bulunan yumurtaları toplatmasının ardından özellikle ilacın kullanıldığı düşünülen Aşağı Saksonya Eyaleti’nde adeta alarma geçti. Başta Kuzey Ren Vestfalya eyaleti olmak üzere ülke genelinde yaklaşık 4,5 milyon yumurta toplatıldı. Birçok eyalette savcılık harekete geçti. Eyaletler tüketicileri uyardı. Piyasaya ne kadar zehirli yumurta sürüldüğü ise net olarak bilinmiyor. Almanya Tarım Bakanı Christian Shmidt, zehirli yumurtaların 12 federal eyalette piyasaya sürülmüş olabileceğini açıklamıştı. İçinde Fipronil tespit edilen yumurtalara şu ana kadar Almanya’nın 16 eyaletinin 15’inde rastlandı.
Hollanda, Belçika ve Almanya’yı saran zehirli yumurta olayı daha sonra İngiltere ve Fransa’ya da sıçradı. Yetkililer Birleşik Krallığa ulaşan yumurta sayısının çok az olduğunu söylese de tespit çalışmaları hala devam ediyor. İngiltere Gıda Standartları Ajansı yumurtaların ülkedeki dağıtımını en hızlı şekilde araştırdıklarını açıklarken, yumurtaların sayısının ‘çok az’ olduğunu ve kamu sağlığına karşı oluşturduğu tehdidin ‘çok düşük’ seviyede bulunduğunu ifade etti.
(TR724)